Je zou het niet zeggen, zo op een milde doch druilerige februari dag, maar naast het 1000 jaar oude historisch kasteel Nieuwenhoven in Sint-Truiden ligt een hypermodern 21e eeuws voedselbos. Taco Blom, één van de grote innovators van permacultuur en herstellende landbouw in het Nederlandse taalgebied, zwaait hier ontspannen de snoeischaar: zo min mogelijk doen, zo veel mogelijk laten gebeuren en daarmee een zo hoog mogelijke voedselkwaliteit èn een gezond rendement behalen. Een verslag van een winters bezoek aan Samenland.
v.l.n.r. Mariska Slot, Wouter van Eck, Kees van Veluw, Taco Blom, Gerard Oomen
Een voedselbos van 7 jaar oud teelt vooral eenjarig en kleinfruit
Wat gelijk opvalt is dat het teeltsysteem van dit land zeker niet alleen op bomen drijft. Sterker nog, de bomen zijn vaak nog klein en we zagen ook veel eenjarige teelt en kleinfruit. Je kunt namelijk als boer/planter niet 10 jaar gaan zitten wachten tot die bomen groot zijn, je moet vanaf jaar 1 rendabel zijn. Sterker nog, Taco vertelde ons dat hij zelfs expres niet alles gelijk in het begin had geplant, want dan zijn de bomen ook niet allemaal op hetzelfde moment over hun top.
Teelt in rijen, jonge bomen groeien hier tussen op.
Samenland is vier hectares groot, loopt licht naar beneden af, maar is opvallend genoeg, op dit moment bovenin het meest nat. Dit komt omdat de bodem boven in het land een vrij keiharde leemlaag heeft op vrij geringe diepte. Het is dus bij dit land zaak om het water dat daar dus heel snel ophoopt, zo goed mogelijk halverwege het land op te vangen in poelen en slootjes, zodat het hele hele gebied hier in de zomer juist van kan profiteren. Taco verzekerde ons dat hij, hoe heet de zomer ook wordt, nooit water bijgeeft, dat niet al eerder in zijn eigen land is opgevangen.
Water wordt op Samenland op diverse manieren opgevangen. Eén van de methodes is in geulen. De bomen staan op de ruggen.
Teelt in lange rijen
Dwars op het hoogteverloop en gericht op het zuiden heeft Taco het land in plateaus verdeeld. Op deze plateaus vindt teelt in rijen plaats. Alle zonminaaars aan de voorkant en de schaduwminnaars aan de achterkant en daartussen jongere en oudere bomen tussen kleinfruit en/of eenjarigen. De niet bebouwde grond is bedekt met gras en af en toe rijdt hij daar doorheen met een kleine grasmaaier. Hij stelde, en Wouter van Eck beaamde deze claim, dat bijna al het kleinfruit, zoals kruisbessen, aalbessen, zwarte bessen of frambozen het beter doen in de halfschaduw dan in de zon. Het jonge bos is hun natuurlijke habitat. Ook groeien ze graag gewoon tussen even hoog onkruid op. Dat scheelt ze enorm veel ‘zonstress’. Schurft en meeldauw komen op zijn land niet voor. Taco wijt dat niet alleen aan de hogere biodiversiteit, maar ook aan het feit dat het fruit steeds schaduwrijker kan opgroeien.
Aalbes groeit op tussen zuring, brandnetel en krokus.
Diverse oogst en rendabel geheel
Op de vier hectares van Samenland wordt een indrukwekkende hoeveelheid opbrengst gekweekt, die Taco bovendien voor een groot deel al van te voren heeft verkocht. Omdat de kwaliteit van zijn producten zo hoog is, verkoopt hij veel aan restaurants en direct aan particulieren. Voor hen kweekt hij nu vooral eenjarige producten. Hij heeft het Demeter keurmerk, dus het fruit is vooraf al verkocht aan Demeter verwerkende bedrijven. Omdat hij nauwelijks input heeft, geen kunstmest of bestrijdingsmiddelen hoeft in te kopen en geen water verbruikt, is de opbrengst van deze vier hectares ruim renderend te noemen.
Daarnaast oogst ook de natuur volop mee. De biodiversiteit op Samenland is zo groot dat de eerst wat sceptische natuurbeheerder van het bos naast Samenland inmiddels een van de meest enthousiaste fans is. Samen met de reeën natuurlijk die regelmatig langskomen en de eekhoorns die, als de hazelnoten vallen, geduchte oogstconcurrenten blijken te zijn. Samenland trekt ook steeds meer zeldzaam geworden vogels, hazelwormen en insecten aan. Precies die dieren die vroeger juist profiteerden van ons cultuurlandschap. Dat is waarom Samenland dus een uiterst modern opgezet landbouwgebied is: hier wordt renderend voedsel geproduceerd van hoge kwaliteit, terwijl tegelijkertijd de bodem wordt hersteld en natuurwaarde en biodiversiteit wordt versterkt. Daar durven wij nog aan toe te voegen dat een dergelijk landschap vrijwel zeker vele malen meer CO2 omzet dan een gemiddelde maisakker voor elkaar krijgt.
Taco blom experimenteert ook volop met verschillende soorten bijenkasten. Dat deze bijen, belangrijk voor de bestuiving, ook nog 9 kilo honing per jaar produceren is één van de vele oogsten van dit land.
De toekomst
Helemaal bovenop het land stonden twee geheel verwaarloosde plastic kassen. In de eerste jaren waren deze belangrijk om het land van niets naar iets te krijgen, maar op dit moment gebeurt er nauwelijks nog wat in. Dat komt omdat er steeds minder eenjarige teelt plaatsvindt en steeds meer permanente. Dat is ook precies het punt waar dit land zich nu bevindt: het schudt de eerste fase van zich af en ontwikkelt steeds meer permanente structuur en behoeft steeds minder input. Als het bos 20 jaar is, vertelde Taco, bereikt het zijn volwassen bestaan. Vanaf dan is beheer zo goed als zonder werk te doen en hoef je alleen nog maar te oogsten.
Excursie
Op 7 mei organiseren we een excursie naar een veel groener Samenland. Schrijf je snel in, want er kunnen maximaal 30 mensen mee.